Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası (DTSO ) Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kaya, Rûdaw ekonomi bültenine katılarak Diyarbakır ve bölge illeri ile Kürdistan Bölgesi ve Irak arasında yapılan ticaret hakkında değerlendirmelerde bulundu.
2024 rakamlarına göre Kürdistan Bölgesi ile yapılan ticaretin %15 civarında arttığını vurgulayan DTSO Başkanı Mehmet Kaya, “Bizim 2024 yılı toplam ihracatımız, yurt dışına yaptığımız ihracat, Diyarbakır olarak yaptığımız ihracat, 400 milyon dolar civarında, TÜİK'in kayıtlarından bahsediyorum. Bu üretim ve dağıtım sistemi tam da istenilen (düzeyde) kayıt altında değil. Biz Diyarbakır'ın ihracatının 1 milyar doların üzerinde olduğunu görüyoruz. Ama liman olmadığımız için ihracatımız daha çok liman kentlerine yazılıyor. Yani orada kayıt altına alınıyor. 1 milyon dolar civarında. İhracatımızın nereden baksanız %55'ini Irak ve Kürdistan Bölgesi’ne yapıyoruz. Yani bizim için Irak ve Kürdistan Bölgesi ticari partner olma anlamında çok çok önemli. Geçenlerde 2024 rakamlarını açıkladığımızda bizim 2023'e göre ihracatımız yaklaşık %6 artarken Irak payı, Kürdistan Bölgesi payı % 15 civarında artmış” dedi.
Diyarbakır en çok ne ihraç etti?
Mehmet Kaya, Diyarbakır’dan Kürdistan Bölgesi ve Irak’a ihraç edilen ürünler arasında en çok paya sahip olan ürünleri de sıralayarak, “En çok gönderdiğimiz ürünleri sıraladığımızda doğrusu Türkiye'nin genel ihracatına göre daha karlı ürünler ihraç etmişiz. Tam da Diyarbakır'da ne üretiyorsak onları ihraç etmişiz. Nedir bunlar? Tekstil ürünü ihraç etmişiz. Metal ürünler ihraç etmişiz. Pencere kapı gibi alaşımlarından tutalım gıda ürünlerine kadar ihraç etmişiz. Tekstil son dönemlerde artan bir şekilde ihracatımızda önemli bir kalem. İnşaat ekipmanları, mermer gibi, kimyasal ürünler gibi ürünler ihraç etmişiz. Doğrusu son dönemlerde bu rakamlarda bir artış var” diye konuştu.
“İcra takibine giren şirket sayısında %60'lık bir artış var”
Daha önce yaşanan ekonomik krizden dolayı şirketlerin faiz borcunun arması nedeniyle ödeme sıkıntısı yaşadıklarını ve birçok şirketin icra takibine girdiği bilgisini paylaşan DTSO Başkanı Kaya, “Bizim ortalama olarak yıllık 2000'in üzerinde şirket kaydımız olur. Bu %5, %6 oranında bazen düşer, bazen artar. Ekonominin seyrine göre artar. Ama son dönemlerde 2023 ile 2024'ü karşılaştırdığımızda iflas etme oranında yani icra takibine giren şirket sayısında %60'lık bir artış var. Yani bu büyük bir rakam ama zaten biz bunu tahmin ediyorduk çünkü Türkiye özellikle 2024'te önemli bir kriz yaşadı. İnsanlar krediye ulaşamadılar. Geçmişte aldıkları kredilere yüksek faiz (ödediler). En (büyük) sebebi geçmişte aldıkları krediler, düşük faizle aldıkları krediler faiz oranı yükselince bankalar bu faizleri yükselttiler. Yani eski borca yüksek faiz uygulandı. Bu da şirketlerin ödeme dengelerini bozdu. Kamu kurumlarından alacaklarında gecikmeler yaşadılar. Finans dengesi bozulunca işletmeler şu an o anlamda icra sorunu yaşıyorlar” değerlendirmesinde bulundu.
“Uluslararası şirketler bölgede yatırım yapacak”
Irak’ın başlattığı Kalkınma Yolu Projesi’nin yol açacağı kazanımlara da değinen Kaya şöyle devam etti:
“Kalkınma Yolu bize göre bu bölgenin en önemli projesi ve bu sadece ekonomi değil aynı zamanda bize göre insanların birbirine tahammül edeceği bir dostluk projesi de... Yani limandan Avrupa'ya ürünlerin gelmesi bölgeye yeni yatırımcıları getirtecek. Yani özellikle uluslararası şirketler gelip bölgede yatırım yapacaklar. Diyarbakır bölge için önemli bir tarım merkezi. Bu tarımdaki üretim büyük firmaların gelip buralarda üretim yapmalarını ve burada yaptıkları üretimleri de Avrupa'ya taşımada aynı zamanda dünyaya taşımada önemli bir aks olacak. Onun için biz bu konuda özellikle yabancı şirketlerin yani yurt dışı şirketlerin bölgeye gelip kaydolmasını, burada yatırım yapmasını bekliyoruz. Aynı zamanda Türkiye'deki, Irak'taki firmaların da ortaklıklar yaparak bu Kalkınma Yolu’ndan faydalanacaklarını düşünüyoruz. Çünkü bu yol sadece bir ülkeden geçmiyor. Birçok ülkeyi içinde barındırıp ortak ticaretin gelişmesine büyük katkı sağlayacak. Şu an biz de bu anlamda istenilen noktada değiliz. Ama Orta Doğu'da bir barış sağlandığı takdirde Kalkınma Yolu’nun bölge için ne kadar önemli olduğu bir kez daha görülecek.”(Rudaw)
