Dünya genelinde bir insanin hayati boyunca böbreginde tas olusma riski yüzde 12’yken, Türkiye’de bu oran Ankara, Izmir ve Istanbul’da yüzde 11, Güneydogu Anadolu’da ise yüzde 30 olarak gözlemleniyor.
Böbrek tasinin yaz mevsiminde daha sik görüldügünü belirten Anadolu Saglik Merkezi Üroloji Uzmani Prof. Dr. Cüneyt Adayener, “Günde en az iki litre su içmek, tas olusumunu tekrar etme riskini önlemenin ilk adimi. Ancak böbrek ya da kalp yetmezligi, bacaklarda venöz yetmezligi gibi durumlar varsa, hastanin vücudunda su birikmemesi için günlük su ihtiyaci doktor kontrolünde belirlenmeli. Portakal suyu, limonata, limonlu su gibi içeceklerde bulunan sitrat, kalsiyum okzalat ve ürik asit taslarinin olusmasini engelleyebilir” açiklamasinda bulundu. Toplumda sik görülen üriner tas hastaligi, erkeklerde kadinlara göre 3 kat daha fazla görülüyor. Böbrek tasinin yillar içinde tekrarlama olasiliginin yüksek oldugunu söyleyen Anadolu Saglik Merkezi Üroloji Uzmani Prof. Dr. Cüneyt Adayener, “Ailesinde tas öyküsü olanlarda da daha sik görülüyor. Ilk tas atagindan sonra tekrarlama yüzdeleri birinci yil yüzde 14, ikinci yil yüzde 35 ve üçüncü yil ise yüzde 52 oluyor. Buna göre tas hastaligi olan bir hastada 10 yil içinde tekrar tas olusumu ise yüzde 50 ihtimalle görülüyor” dedi.
Üriner tas hastaliginda tasin yerine göre sikayetlerin de farkli olabildiginin altini çizen Üroloji Uzmani Prof. Dr. Cüneyt Adayener, “Bazen tas böbrekteyken ya da mesanedeyken hastada herhangi bir sikâyet gözlenmiyor. Ancak tas idrar kanalina düstügünde, idrar akisina engel olarak idrarin birikmesine ve bu nedenle baski seklinde genital ve kasik bölgelerinde agriya sebep oluyor. Bu agri genellikle böbregin oldugu tarafta kalça ile kaburgalar arasinda hissedilirken; asagiya ve öne dogru yayilarak karin ile kasik bölgesine vuruyor. Ayrica idrardan kan gelmesi, bulanti ve kusma gibi sikayetler de görülebiliyor. Idrar kanallarinin tikanikligi nedeniyle akamayan idrar, böbrekte sisme ve böbrek fonksiyonun durmasina kadar giden tablolara neden olabiliyor” seklinde konustu.
Hastanin sikayetleri üzerine yapilan idrar tahlili ve görüntüleme yöntemleriyle tas hastaligi için tani konabildigini söyleyen Prof. Dr. Cüneyt Adayener, “Ultrasona bakilarak böbrekte bir genislemenin olup olmadigi degerlendiriliyor ancak en dogru ve güvenilir bilgi üriner sistem tomografisiyle elde ediliyor. Bu sayede tasin yeri, büyüklügü, anatomisi hatta sertligi ve içerigiyle ilgili kapsamli bilgilere ulasmak mümkün” dedi. Tasin kendiliginden düsmesinde tasin sekli, boyutu ve kisinin idrar yollarinin yapisal özelliklerinin önemli olduguna deginen Prof. Dr. Cüneyt Adayener, “Genellikle boyutu 4 mm’den küçük olan taslar fazla belirti vermeden idrar ile birlikte atilabiliyor. Ancak 7 mm’den daha genis çapli taslar için çogunlukla tibbi müdahaleye ihtiyaç var” diye konustu.
“Üriner tas hastaligi tedavisinde öncelikli olarak iyi bir planlama yapilmasi gerektiginin altini çizen Prof. Dr. Cüneyt Adayener, “Seçilecek tedavi yönteminin basarisi kadar daha sonrasinda yeni taslarin olusumunun önlenmesi için yapilacaklar da önemli. Tas hastaliginda, tasin sertlik derecesi önemli bir nokta; çünkü sertligi düsük olan taslar daha çok ürik asit taslar ve bu da fazla protein tüketiminden kaynaklaniyor. O yüzden tasin cinsine göre uygun diyet yapmak, bu sorundan korunmada yarar sagliyor. Görülen 5-6 tür tasin beslenme kurallari farkli. Ürik asit taslarinda beslenme düzeninde protein kisitlamasina gidilse de; örnegin sistin taslarinda diyetin bir etkisi yok” dedi.
Türkiye’de en sik görülen kalsiyum oksalat taslarinda ise sanilanin aksine kalsiyumu azaltmanin degil, saglikli bir insan kadar kalsiyum alip, oksalat alimini azaltmanin önemli oldugunu dile getiren Prof. Adayener, “Oksalat ise en çok çay, kahve, kakao, baklagiller ile yesil yaprakli sebzeler, domates ve çilekte mevcut. Bir diger tür olan kalsiyum fosfat taslarinda ise eger kan ölçümlerinde kalsiyum miktari yüksek çikiyorsa, diyette kalsiyumu kisitlamak ve nedenini arastirmak yarar saglayabiliyor. Idrar yolu enfeksiyonu ile ilgili olan magnezyum amonyum fosfat tasinda ise enfeksiyonlari kontrol etmek önemli. Beslenmenin yani sira ayrica fiziksel aktivitede bulunmak da tas olusumunu azaltan bir faktör” diye konustu.
Böbrek tasi tedavisinde disaridan sok ses dalgalariyla tasin kirilmasi ve cerrahi yöntemlerden söz edilebildigini belirten Prof. Dr. Cüneyt Adayener, “Ilaç tedavilerinde ise agri kesiciler, tas geçisini kolaylastiracak bazi kas gevseticiler ve bulanti önleyici ilaçlar kullanilabiliyor. Böbrekte ya da böbrek ile idrar kesesi arasinda kalan, üreter denilen kanalin böbrege yakin üst kismindaysa sok dalgalari ile kirilabiliyor. Yine cerrahisiz bir yöntem olarak, örnegin tas üreter dedigimiz idrar borusunda ise uç kisminda kamerasi olan ince ve fleksible bir boru ile idrar yolundan girilerek lazerle de kirilmasi mümkün. Lazer, tasin boyutundan bagimsiz olarak her türlü tasa uygulanabiliyor” seklinde konustu. (BSHA
