Anıtlı köyünde üretilen bu özel Kara nohut, türünün yerel olarak bölgeye uyum sağlamış, yaklaşık 1100 yıllık geçmişi olan ata tohumlarından elde ediliyor.
Mardin İl Kültür ve Turizm yetkilileri, bu coğrafi işaret tescilinin Mardin için büyük bir kazanç olduğunu vurgulayarak, şu açıklamayı yaptılar: "Dünyada ilk nohut 7500 yıl önce evcilleştirildiği (kültüre edildiği) bölgenin Güneydoğu Anadolu olduğu biliniyor. Bu nedenle birçok araştırıcı nohuttan bahsederken, Anadolu Nohutu diye söyleniyor. 2022 yılı verilerine göre Türkiye, 475 bin ton üretimle dünya nohut üretiminde ikinci sırada yer almaktadır. Mardin ili, Türkiye'nin nohut üretiminde önemli bir tarım bölgesidir."
Anıtlı Kara Nohutun en büyük özelliği ise kökeninin kadim tarihe dayanmasıdır. Bu bölgenin M.Ö 4. ve 5. yüzyıllara kadar uzanan bir tarihi geçmişi bulunmaktadır. Ayrıca, Mezopotamya ve Anadolu uygarlıklarının kesişim noktasında olması, kutsal bir yer olarak kabul edilmesi ve İpek Yolu üzerinde önemli bir ticaret merkezi olması, bu coğrafyanın tarihî ve kültürel önemini daha da artırmaktadır.
Anıtlı Köyü, farklı inanç ve kültürlerin bir arada yaşadığı bir kültür beşiği olarak bilinir. Burada Süryaniler, Müslümanlar, Yezidiler ve Hıristiyan toplulukları uzun yıllardır birlikte yaşamışlardır. Aynı zamanda köyde yer alan tarihi yapılardan Mor Sobo Katedrali, Meryem Ana Kilisesi, Deyrüzzaferân Manastırı, Mor Gabriel Manastırı ve diğerleri, bu bölgenin zengin kültürel mirasını yansıtmaktadır. Tüm bu özellikler, Anıtlı Köyü'nün 2021 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edilmesine neden olmuştur.
